VIDEO
หนังสือของ Paul Bloom ที่ชื่อว่า "Psych: The Story of the Human Mind" เป็นภาพรวมที่ครอบคลุมของจิตวิทยา ซึ่งมีจุดประสงค์เพื่อทำให้วิทยาศาสตร์สาขานี้เข้าถึงได้และน่าสนใจสำหรับผู้อ่านทั่วไป แม้ว่าจะอิงจากหลักสูตรจิตวิทยาเบื้องต้นที่ Bloom เคยสอนที่ Yale และปัจจุบันที่ University of Toronto แต่หนังสือเล่มนี้ถูกออกแบบมาให้อ่านไม่เหมือนตำราเรียน แต่เป็นหนังสือที่กระตุ้นความคิดและทันสมัย
### ภาพรวมของหนังสือ "Psych: The Story of the Human Mind "
ใน Big Five (ห้าบุคลิกภาพหลัก) เป็นแนวคิดที่ Paul Bloom (พอล บลูม) และนักจิตวิทยาหลายคนกล่าวถึงว่าเป็นหนึ่งในทฤษฎีบุคลิกภาพที่เป็นที่รู้จักกันดีที่สุด ได้รับการยอมรับมากที่สุด และสามารถทำซ้ำผลการศึกษาได้มากที่สุด โดย Big Five นี้เป็นแนวคิดที่สามารถแบ่งบุคลิกภาพของบุคคลออกเป็น 5 มิติหลัก ๆ ได้แก่
• Openness to Experience (การเปิดรับประสบการณ์)
: หมายถึงระดับของการเปิดกว้างต่อประสบการณ์ใหม่ ๆ ความคิดสร้างสรรค์ และความอยากรู้อยากเห็น
• Conscientiousness (ความมีมโนธรรม/รอบคอบ)
: หมายถึงระดับของความเป็นระเบียบ ความมีวินัย ความรับผิดชอบ และความมุ่งมั่น
• Extraversion (การเปิดเผย/การแสดงออก)
: หมายถึงระดับของการเป็นคนกระตือรือร้น ชอบเข้าสังคม เปิดเผย และมีพลังงาน
• Agreeableness (ความเห็นอกเห็นใจ/น่าคบหา)
: หมายถึงระดับของการเป็นคนเห็นอกเห็นใจ เป็นมิตร ให้ความร่วมมือ และน่าไว้วางใจ
• Neuroticism (ความไม่มั่นคงทางอารมณ์) หรือบางครั้งเรียกว่า Emotional Stability (ความมั่นคงทางอารมณ์)
: หมายถึงระดับของความอ่อนไหวทางอารมณ์ มีแนวโน้มที่จะวิตกกังวล หงุดหงิด หรือมีอารมณ์แปรปรวน
ข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับ Big Five:
• ความสอดคล้องและการเปลี่ยนแปลง
: บุคลิกภาพเหล่านี้มีความสอดคล้องกันในวัฒนธรรมต่าง ๆ และตลอดช่วงเวลา โดยทั่วไปบุคลิกภาพของคนเราจะคงที่ค่อนข้างมากเมื่อผ่านพ้นช่วงอายุหนึ่งไปแล้ว แต่อาจมีการเปลี่ยนแปลงได้เล็กน้อยเมื่ออายุมากขึ้น โดยเฉพาะในด้านที่คนเรามักจะ "ใจเย็นลง" (mellow) เมื่อเข้าสู่วัยชรา แม้ว่าคุณลักษณะบุคลิกภาพจะค่อนข้างคงที่ แต่ก็สามารถเปลี่ยนแปลงได้อย่างค่อยเป็นค่อยไปเมื่อเวลาผ่านไป และตอบสนองต่อประสบการณ์ชีวิตที่สำคัญ
• การประเมินและการประยุกต์ใช้
: แบบทดสอบบุคลิกภาพที่เชื่อถือได้และถูกต้อง เช่น Big Five Inventory สามารถให้ข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับความแตกต่างระหว่างบุคคลได้ การทำความเข้าใจคุณลักษณะเหล่านี้สามารถเป็นแนวทางในการพัฒนาตนเอง ช่วยให้บุคคลทบทวนจุดแข็งและจุดอ่อนของตนเองได้ การประเมินเหล่านี้มีประโยชน์ในหลายด้าน เช่น :
◦ การให้คำปรึกษาและเลือกอาชีพ
◦ ความเข้ากันได้ในความสัมพันธ์
◦ การวินิจฉัยและการวางแผนการรักษาทางคลินิก
◦ การเติบโตส่วนบุคคลและความเข้าใจในตนเอง
• ความแตกต่างทางเพศและวัฒนธรรม
:
◦ โดยเฉลี่ยแล้ว ผู้หญิงมีระดับ Neuroticism, Extraversion, Agreeableness และ Conscientiousness สูงกว่าผู้ชาย
Paul Bloom กล่าวว่าหากนำบุคคลสุ่มมาทำแบบทดสอบบุคลิกภาพ จะมีอัตราความสำเร็จ 85% ในการประเมินว่าบุคคลนั้นเป็นเพศชายหรือหญิง
◦ ในด้านความแตกต่างทางการเมือง กลุ่มเสรีนิยมมักได้คะแนนสูงกว่าในด้าน Openness (การเปิดรับประสบการณ์) ในขณะที่ กลุ่มอนุรักษ์นิยมมักได้คะแนนสูงกว่าในด้าน Conscientiousness (ความมีมโนธรรม/รอบคอบ) ซึ่ง Paul Bloom ชี้ว่าเป็นคุณสมบัติเชิงบวกทั้งคู่
• ความแข็งแกร่งของทฤษฎี
: ทฤษฎีบุคลิกภาพ Big Five ได้รับการพิสูจน์แล้วว่ามีความแข็งแกร่งอย่างน่าประหลาดใจ และสามารถต้านทาน "วิกฤตการทำซ้ำ" (replication crisis) ที่เกิดขึ้นในสาขาจิตวิทยาได้
โดยรวมแล้ว Big Five เป็นกรอบความคิดที่มีคุณค่าในการทำความเข้าใจความแตกต่างของบุคลิกภาพมนุษย์ และเป็นพื้นฐานสำหรับการศึกษาทางจิตวิทยาในหลายด้าน
ความสัมพันธ์โดยตรงระหว่างรายได้กับความสุข Paul Bloom ระบุอย่างชัดเจนว่า รายได้มีความสัมพันธ์กับความสุข โดยกล่าวว่านี่เป็นข้อค้นพบที่ "ค่อนข้างชัดเจน" (quite obvious) และเป็น "ข้อค้นพบที่ได้รับการทำซ้ำอย่างดี" (well replicated finding) เขายังยอมรับด้วยความรู้สึกอับอายเล็กน้อยว่าเคยสอนว่าเงินไม่ได้เชื่อมโยงกับความสุขมากนัก แต่ปัจจุบันเขาเชื่อว่า "แน่นอนว่าเงินทำให้มีความสุข" (of course money makes you happy)
เหตุผลที่เงินนำมาซึ่งความสุข เงินช่วยเพิ่มความสุขของบุคคลได้หลายวิธี:
• ปัจจัยพื้นฐาน : เงินสามารถซื้อสิ่งจำเป็นพื้นฐาน เช่น การดูแลสุขภาพ ความปลอดภัยสำหรับเด็ก หลังคาคุ้มหัว และอาหารที่ดี
• อิสรภาพและเวลา : เงินมอบอิสรภาพและเวลา ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญสำหรับความสุข
• ความแตกต่างทางประเทศ : ประเทศที่ร่ำรวยมักมีความสุขมากกว่าประเทศที่ยากจน ด้วยเหตุผลเดียวกันนี้
จุดที่ผลตอบแทนเริ่มลดลง (Diminishing Returns) แม้ว่าเงินจะนำมาซึ่งความสุข แต่ Bloom เน้นย้ำว่า มีจุดหนึ่งที่ผลตอบแทนจากเงินต่อความสุขจะเริ่มลดลง (diminishing returns)
:
• ผลกระทบที่แตกต่างกันตามระดับรายได้ : เงินจำนวน $10,000 อาจสร้างความแตกต่างอย่างมากให้กับผู้ที่มีรายได้ $20,000 ต่อปี แต่จะสร้างความแตกต่างเพียงเล็กน้อยหรือไม่สร้างเลยสำหรับผู้ที่มีรายได้ $150,000 หรือ $2 ล้านต่อปี
• การจัดลำดับความสำคัญ : เมื่อถึงระดับรายได้หนึ่ง (เช่น มากกว่า $100,000 ต่อปี) การเสียสละเวลาส่วนตัวเพื่อหารายได้เพิ่มขึ้นอีกเล็กน้อยอาจเป็น "ความผิดพลาด" เพราะผลบวกต่อความสุขจะน้อยมาก เมื่อเทียบกับการใช้เวลากับคนที่รัก ซึ่งจะให้ความสุขมากกว่า
คำแนะนำเชิงปฏิบัติ
• ให้ความสำคัญกับความสัมพันธ์ : หากเป้าหมายคือความสุข Beyond certain point, บุคคลควร ลดการให้ความสำคัญกับเงิน และหันไปเน้นที่ความสัมพันธ์ทางสังคมมากขึ้น
• นโยบายทางสังคม : เขายังเสนอว่านโยบายภาครัฐ เช่น การกระจายรายได้ หรือรายได้พื้นฐานถ้วนหน้า อาจช่วยเพิ่มความสุขของผู้คนได้ โดยเฉพาะผู้ยากไร้ที่ "ต้องกังวลเกี่ยวกับเรื่องนี้จริง ๆ"
โดยสรุปแล้ว Paul Bloom ชี้ให้เห็นว่าเงินเป็นปัจจัยสำคัญต่อความสุข แต่ผลกระทบจะลดลงเมื่อถึงจุดหนึ่ง และในระยะยาว ความสัมพันธ์ทางสังคมอาจมีความสำคัญมากกว่าเงินทองที่หามาได้เพิ่มเติม
ระดับความสุขในแต่ละช่วงวัยไว้ดังนี้ครับ:
Paul Bloom ระบุว่าโดยเฉลี่ยแล้ว ความสุขมีลักษณะเป็น กราฟรูปตัว U (U-shaped curve) ตลอดช่วงชีวิต
• ช่วงวัยหนุ่มสาว (20s, 30s, 40s) : ผู้คนมักจะมีความสุขค่อนข้างมากในช่วงวัยนี้
• ช่วงวัยกลางคน (ประมาณ 50-52 ปี) : ความสุขจะลดลงและถึง จุดต่ำสุดโดยเฉลี่ยของชีวิต สำหรับคนส่วนใหญ่
Bloom อธิบายว่าช่วงกลางทศวรรษที่ 50 นี้เป็น "ช่วงเวลาที่เศร้าที่สุดในชีวิตของคนส่วนใหญ่" (the saddest part of life for most people)
• ช่วงสูงอายุ (70s และ 80s) : ความสุขจะเริ่มเพิ่มขึ้นอีกครั้ง โดย ช่วงอายุ 70 และ 80 ปี มักจะเป็นช่วงเวลาที่มีความสุขที่สุดในชีวิต สำหรับหลาย ๆ คน
โดยความสุขนี้จะดำเนินไป "จนกระทั่งปัญหาสุขภาพร้ายแรงเริ่มเข้ามามีผล"
Bloom ยอมรับว่าผลการค้นพบนี้ค่อนข้างน่าประหลาดใจและ "ไม่เหมือนกับสิ่งที่คุณจะคาดเดาจากหลักการเบื้องต้น" (not what you would predict on first principles)
สาเหตุที่เป็นไปได้ของกราฟรูปตัว U: มีการตั้งทฤษฎีอธิบายปรากฏการณ์นี้ว่าเกิดจากการเปลี่ยนแปลงดังต่อไปนี้:
• การเปลี่ยนลำดับความสำคัญ เมื่อคนเราอายุมากขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งหลังวัยกลางคน พวกเขาอาจหันมาให้ความสำคัญกับ "คุณธรรมที่ควรค่าแก่การจดจำ" (eulogy virtues) เช่น ความสัมพันธ์และการเป็นคนดี มากกว่า "คุณธรรมแห่งความสำเร็จ" (resume virtues) เช่น อาชีพการงานและการหาเงิน
• ความเชื่อมโยงทางสังคม ผู้คนจะมุ่งเน้นไปที่ความสัมพันธ์กับครอบครัวและเพื่อนฝูงที่รักมากขึ้น ความพึงพอใจจากการที่คนรอบข้างมีความสุข และความสามารถในการช่วยเหลือผู้อื่น ซึ่งสิ่งเหล่านี้เป็นปัจจัยสำคัญที่เพิ่มความสุขได้อย่างมหาศาล
• การหลุดพ้นจากการแข่งขัน เมื่อถึงจุดหนึ่งของชีวิต บางคนอาจรู้สึกว่าพวกเขา "หลุดพ้นจากวังวนของการแข่งขัน" (out of the game) ซึ่งนำไปสู่การเพิ่มขึ้นของความสุขอย่างรวดเร็ว
การลดความกังวลเรื่องเงินลงก็เป็นส่วนหนึ่งของสิ่งนี้เช่นกัน เพราะผลตอบแทนจากเงินที่เพิ่มขึ้นจะมีผลต่อความสุขน้อยลงหลังจากถึงจุดหนึ่ง (เช่น รายได้เกิน $100,000 หรือ $150,000 ต่อปี)
รูปแบบความสัมพันธ์ระหว่างอายุและความสุขแบบรูปตัว U นี้พบได้ไม่เฉพาะในสหรัฐอเมริกาเท่านั้น แต่ยังรวมถึงในวัฒนธรรมอื่น ๆ อีกด้วย
ผลกระทบอย่างรุนแรงของความเหงาต่อความสุขและคุณภาพชีวิต ดังนี้ครับ
• ผลกระทบที่รุนแรงต่อสุขภาพ : Paul Bloom ระบุว่า ความเหวามีผลกระทบต่อสุขภาพพอ ๆ กับโรคอ้วนและการสูบบุหรี่
ผลการศึกษาทางวิทยาศาสตร์ล่าสุดประมาณการว่าความเหงาทำอันตรายต่อร่างกายและจิตใจ (soul) มากกว่าภาวะโรคอ้วนและการสูบบุหรี่
• เป็นสิ่งที่น่าสะพรึงกลัวและสร้างความเสียหาย : Bloom กล่าวอย่างชัดเจนว่า "ความเหงาเป็นสิ่งที่น่าสะพรึงกลัว" (loneliness is horrible) และมี "ผลกระทบที่สร้างความเสียหายอย่างรุนแรงต่อจิตใจและร่างกายของคุณ" (Savage effects on your mind and your body)
• ความสำคัญของการเชื่อมโยงทางสังคม :
◦ การเชื่อมโยงทางสังคม (social connectedness) และความผูกพันกับผู้อื่น (social bond) เป็นกุญแจสำคัญต่อความพึงพอใจในชีวิตโดยรวมของเรา
◦ Paul Bloom เน้นย้ำว่า ความสัมพันธ์ทางสังคม (social relationships) ไม่ว่าจะเป็นเพื่อน ครอบครัว หรือผู้คนที่คุณรัก และความรู้สึกได้รับการเคารพ รวมถึงการมีผู้คนคบหาสมาคมด้วย มีบทบาทที่ทรงพลังอย่างยิ่งต่อความสุขของคุณ
◦ แม้ว่าบางคนอาจมีความสุขกับการอยู่ตามลำพังและเพลิดเพลินกับความสันโดษ แต่โดยเฉลี่ยแล้ว ความเชื่อมโยงทางสังคมเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง
◦ การลงทุนในความสัมพันธ์ที่สำคัญที่สุดจะให้ผลตอบแทนที่ดี
• ความสำคัญเหนือกว่าเงินทองในบางจุด : เมื่อถึงจุดหนึ่งของรายได้ (เช่น มากกว่า $100,000 ต่อปี) การลดความสำคัญเรื่องเงินและมุ่งเน้นไปที่ความสัมพันธ์จะทำให้มีความสุขมากขึ้น
การใช้เวลากับลูก ๆ แฟน หรือเพื่อนฝูงมีความสำคัญมากกว่าการหาเงินเพิ่มอีกเล็กน้อย เพราะมันจะเพิ่มความสุขของคุณได้มากกว่า
โดยสรุปแล้ว แม้ว่าเงินจะเป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้มีความสุข แต่ Paul Bloom และงานวิจัยต่าง ๆ ชี้ให้เห็นว่า ความเหงาเป็นพิษต่อร่างกายและจิตใจอย่างมาก และการมีปฏิสัมพันธ์และความผูกพันทางสังคมที่แข็งแกร่งต่างหากที่เป็นปัจจัยสำคัญที่สุดต่อความสุขและคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น
ความเชื่อมโยงทางสังคม (Social Connectedness) :
◦ ความสัมพันธ์ (Relationships) : Bloom เน้นย้ำว่าความสัมพันธ์ทางสังคม ไม่ว่าจะเป็นเพื่อน ครอบครัว หรือคนที่คุณรัก เป็นปัจจัยที่มีอิทธิพลอย่างมากต่อความสุขโดยรวมและความพึงพอใจในชีวิต
◦ ความเหงา (Loneliness) : มีผลกระทบที่รุนแรงต่อสุขภาพพอ ๆ กับโรคอ้วนและการสูบบุหรี่
และเป็นสิ่งที่ "น่าสะพรึงกลัวและสร้างความเสียหายอย่างรุนแรงต่อจิตใจและร่างกาย" การลงทุนในความสัมพันธ์ที่สำคัญจะให้ผลตอบแทนที่ดี
◦ การเปลี่ยนลำดับความสำคัญ : เมื่ออายุมากขึ้น คนเราอาจเปลี่ยนไปให้ความสำคัญกับ "คุณธรรมที่ควรค่าแก่การจดจำ" (eulogy virtues) เช่น ความสัมพันธ์และการเป็นคนดี มากกว่า "คุณธรรมแห่งความสำเร็จ" (resume virtues) เช่น อาชีพการงานและการหาเงิน
• การเป็นคนดีและมีศีลธรรม (Morality) :
◦ ชีวิตที่ดีไม่ใช่เพียงแค่ความสุข แต่ยังรวมถึงการเป็นคนที่มีคุณธรรม ไม่เบียดเบียนผู้อื่น และไม่เห็นแก่ตัว
• ชีวิตที่มั่งคั่งทางจิตใจ (Psychologically Rich Life) :
◦ มีการเสนอแนวคิด "ชีวิตที่มั่งคั่งทางจิตใจ" ซึ่งไม่จำเป็นต้องมีความสุขสูงสุดหรือมีความหมายสูงสุด แต่เน้นการเปิดรับประสบการณ์ที่หลากหลาย การสำรวจ และความหลากหลายทางอารมณ์
โดยสรุปแล้ว ชีวิตที่ดีในมุมมองของ Paul Bloom นั้นซับซ้อนและไม่ได้มีคำตอบเดียว แต่รวมเอาความสุข ความหมาย การเชื่อมโยงทางสังคม และศีลธรรมเข้าไว้ด้วยกัน โดยมีความเข้าใจในธรรมชาติของมนุษย์ที่เป็นทั้งผู้แสวงหาความสุขและผู้ที่เต็มใจเผชิญความท้าทายเพื่อเป้าหมายที่สูงส่งกว่า
• แรงจูงใจที่หลากหลาย (Motivational Pluralism)
◦ ชีวิตไม่ได้มีแค่ความสุขเท่านั้น แต่ยังรวมถึง ความหมาย จุดมุ่งหมาย และศีลธรรม
◦ การพยายามมุ่งหาความสุขโดยตรงบางครั้งอาจทำให้ความสุขลดลง การมุ่งเน้นสิ่งอื่น ๆ อาจนำมาซึ่งความสุขเป็นผลพลอยได้
◦ ความทุกข์ที่เลือก (chosen suffering) อาจเป็นแหล่งของความสุข หรือเป็นส่วนจำเป็นในการบรรลุความหมายและจุดมุ่งหมาย
◦ "ชีวิตที่อุดมสมบูรณ์ทางจิตวิทยา" (psychologically rich life) เน้นการสำรวจและความหลากหลายของประสบการณ์และความรู้สึก
• บุคลิกภาพและการเลือก
◦ แม้ว่ายีนและสิ่งแวดล้อมจะมีอิทธิพลต่อบุคลิกภาพ แต่แต่ละบุคคลก็สามารถ เลือกที่จะปรับปรุงชีวิตของตนเองได้
◦ การเลือกที่จะออกกำลังกายมากขึ้น การเข้าสังคม หรือการขอความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญ (การบำบัด/ยา) สามารถส่งผลต่อความสุขและบุคลิกภาพได้
◦ การหาเพื่อน คนรัก ครอบครัว และงานที่ เข้ากับอุปนิสัยธรรมชาติของตนเอง เป็นสิ่งสำคัญมากกว่าการพยายามต่อสู้กับบุคลิกภาพหลักของตนเองอย่างต่อเนื่อง
◦ การมองโลกในแง่ดีเกินไป (over-optimism) สามารถเป็นกลยุทธ์ชีวิตที่เป็นประโยชน์ในสถานการณ์ที่มีความเสี่ยงต่ำและให้ผลตอบแทนสูง
• การจัดการอคติ (Biases)
◦ มนุษย์มีอคติโดยธรรมชาติ และมักประเมินความสามารถของตนเองสูงเกินไปและตัดสินผู้อื่นอย่างไม่ยุติธรรม
◦ การตระหนักถึงอคติและการพยายามอย่างมีสติเพื่อความเป็นกลางสามารถนำไปสู่การตัดสินที่ยุติธรรมมากขึ้นและการปฏิสัมพันธ์ที่มีความเห็นอกเห็นใจมากขึ้น
◦ "อคติเข้าข้างฝ่ายตนเอง" (my-side bias) หรือ "แนวคิดแบบทหาร" (soldier mindset) หมายความว่าผู้คนมักจะแสวงหาข้อมูลที่ยืนยันมุมมองที่มีอยู่ของตนเอง
การทราบเรื่องนี้สามารถช่วยในการรับมุมมองที่แตกต่างกันได้
◦ "ผลกระทบจากจุดสนใจ" (spotlight effect) เตือนเราว่าผู้คนไม่ได้สังเกตเห็นความผิดพลาดของเรามากเท่าที่เราคิด
เพื่อนำไปปรับใช้ในชีวิตประจำวัน:
• สร้างและบำรุงรักษาความสัมพันธ์ที่แข็งแกร่ง
• ตระหนักถึงอคติของคุณ
และพยายามเอาชนะมันเพื่อการตัดสินที่เป็นธรรมและการปฏิสัมพันธ์ที่มีความเห็นอกเห็นใจ
• ใช้เครื่องมือทางจิตวิทยา เช่น การฝึกความกตัญญู หรือการจัดการอารมณ์ เพื่อปรับปรุงสุขภาพจิตและความสัมพันธ์
• หากคุณมีรายได้มากพอ ลดการให้ความสำคัญกับเงิน หลังจากถึงจุดหนึ่ง และให้ความสำคัญกับเวลาที่อยู่กับคนที่คุณรัก
• ปรับเปลี่ยน "อาหารอินเทอร์เน็ต" ของคุณ เพื่อให้ได้รับมุมมองที่หลากหลายและชาญฉลาด
• คำแนะนำที่ลึกซึ้งอย่างหนึ่งคือ "แกล้งทำจนกว่าจะสำเร็จ" (fake it until you make it) สำหรับการพัฒนาอุปนิสัยและคุณธรรมที่ดีขึ้น
เนื้อหาสำคัญที่หนังสือเล่มนี้ครอบคลุม ได้แก่:
• สมองและจิตใจ (The Brain and Mind)
◦ ทวิภาคีนิยมกับวัตถุนิยม (Dualism vs. Materialism): หนังสือเริ่มต้นด้วยการสำรวจแนวคิดเรื่องทวิภาคีนิยม ซึ่งเชื่อว่าจิตใจและร่างกายเป็นสิ่งที่แยกจากกัน และแนวคิดวัตถุนิยม ซึ่ง Bloom สนับสนุน โดยกล่าวว่า จิตใจเป็นผลผลิตของสมองทางกายภาพ
◦ ปัญหาที่ยากของจิตสำนึก (The "Hard Problem" of Consciousness): Bloom พูดถึง David Chalmers ที่บัญญัติคำว่า "ปัญหาที่ยาก" ของจิตสำนึก ซึ่งหมายถึงความลึกลับที่ว่าสมองทางกายภาพก่อให้เกิดประสบการณ์ทางอัตวิสัยได้อย่างไร เช่น ความรู้สึกของการกินวาซาบิมากเกินไป
◦ ปัญญาในเครื่องจักร (Intelligence in Physical Machines): เขากล่าวว่าเราได้แก้ไขปัญหาที่ว่าสิ่งทางกายภาพสามารถฉลาดได้หรือไม่ ด้วยการประดิษฐ์คอมพิวเตอร์และ AI อย่าง ChatGPT
• ฟรอยด์และจิตใต้สำนึก (Freud and the Unconscious)
◦ มรดกของฟรอยด์: Bloom อุทิศบทหนึ่งให้กับ Sigmund Freud โดยเน้นย้ำถึง ความสำคัญของแนวคิดเรื่องจิตใต้สำนึกแบบพลวัต
แม้ว่าทฤษฎีเฉพาะหลายอย่างของฟรอยด์จะถูกหักล้างไปแล้วหรือพิสูจน์ไม่ได้ แต่ความเชื่อที่ว่าเราถูกขับเคลื่อนโดยปัจจัยที่เราไม่รู้ตัวนั้นยังคงได้รับการยอมรับในจิตวิทยาสมัยใหม่
• พฤติกรรมนิยม (Behaviorism) ของ Skinner
◦ การวิพากษ์วิจารณ์แต่ก็ยอมรับ: Bloom วิพากษ์วิจารณ์แนวทางของ B.F. Skinner ที่ปฏิเสธการพูดถึงสภาวะภายในจิตใจ เช่น อารมณ์ ความจำ หรือความฝัน
อย่างไรก็ตาม เขายอมรับว่าพฤติกรรมนิยมได้ค้นพบสิ่งที่มีค่าบางอย่าง เช่น แนวคิดเรื่องการเสริมแรงเป็นระยะ (intermittent reinforcement) ซึ่งอธิบายพฤติกรรมเสพติดบางอย่างในชีวิตประจำวัน เช่น การเลื่อนดูโซเชียลมีเดีย
• พัฒนาการทางปัญญาของเด็ก (Children's Cognitive Development)
◦ ความเข้าใจของทารก: หนังสือกล่าวถึง Jean Piaget ว่ามีบทบาทสำคัญในพัฒนาการทางปัญญาของเด็ก
งานวิจัยสมัยใหม่แสดงให้เห็นว่า ทารกมีความเข้าใจที่ซับซ้อนเกี่ยวกับโลกทางกายภาพและสังคมตั้งแต่แรกเกิด ซึ่งขัดแย้งกับแนวคิดที่ว่าจิตใจของเด็กเป็น "กระดานชนวนว่างเปล่า" (blank slates)
• บุคลิกภาพและความแตกต่างระหว่างบุคคล (Personality and Individual Differences)
◦ บุคลิกภาพหลักและอิทธิพล: Bloom กล่าวถึงเรื่องบุคลิกภาพและคำถามที่ว่าเรามีบุคลิกภาพหลักหรือไม่
เขาสนับสนุนแนวคิดที่ว่าปัจจัยทางพันธุกรรมและสิ่งแวดล้อมมีอิทธิพลต่อบุคลิกภาพ โดยอ้างอิงถึง Big Five personality traits ซึ่งได้รับการพิสูจน์แล้วว่ามีความคงทน
• วิกฤตการจำลองซ้ำ (Replication Crisis)
◦ ความจริงจังและการแก้ไข: หนังสือเล่มนี้กล่าวถึง วิกฤตการจำลองซ้ำในสาขาวิชาจิตวิทยา อย่างจริงจัง
Bloom ยอมรับว่าการค้นพบสำคัญบางอย่างในอดีตล้มเหลวในการจำลองซ้ำ แต่เขายังชี้ให้เห็นถึงความพยายามที่กำลังดำเนินการเพื่อปรับปรุงความถูกต้องของวิทยาศาสตร์ทางจิตวิทยา เช่น การลงทะเบียนสมมติฐานล่วงหน้า (pre-registration) และการใช้ขนาดตัวอย่างที่ใหญ่ขึ้น
• จิตวิทยาทางศีลธรรม (Moral Psychology)
◦ วิวัฒนาการและความเห็นอกเห็นใจ: Bloom สำรวจวิวัฒนาการของศีลธรรม
และแนวคิดเรื่องความรังเกียจ (disgust) รวมถึงมุมมองของเขาเกี่ยวกับความเห็นอกเห็นใจ (empathy) โดยเขามีหนังสือชื่อ "Against Empathy" ที่วิพากษ์วิจารณ์ว่าความเห็นอกเห็นใจอาจเป็นแนวทางทางศีลธรรมที่ไม่ดีในบางสถานการณ์
• ความมีเหตุผลและอคติทางปัญญา (Rationality and Cognitive Biases)
◦ ความเป็นเหตุเป็นผลของมนุษย์: Bloom แย้งว่า มนุษย์มีความสามารถในการใช้เหตุผลได้อย่างยอดเยี่ยม ในการบรรลุเป้าหมาย
อย่างไรก็ตาม เขายังคงสำรวจและอธิบายอคติทางปัญญาที่หลากหลาย เช่น อคติเข้าข้างฝ่ายตนเอง (my-side bias) , อคติการยืนยัน (confirmation bias) , ปรากฏการณ์สปอตไลท์ (spotlight effect) , การละเลยอัตราพื้นฐาน (base rate neglect) , และ ความผิดพลาดจากการลงทุนจม (sunk cost fallacy) ซึ่งแสดงให้เห็นว่ามนุษย์มักจะออกนอกเส้นทางของเหตุผลอย่างไร
• ความจำและการรับรู้ (Memory and Perception)
◦ ความไม่น่าเชื่อถือของความจำ: การค้นพบที่สำคัญประการหนึ่งในจิตวิทยาคือ ความจำของเราไม่น่าเชื่อถืออย่างมาก และถูกสร้างขึ้นใหม่และบิดเบือนได้ง่าย
หนังสือยังกล่าวถึงการทดลองเกี่ยวกับการปลูกฝังความจำผิดๆ และความไม่น่าเชื่อถือของพยานบุคคล
• ชีวิตที่ดีและความสุข (The Good Life and Happiness)
◦ ปัจจัยขับเคลื่อนความสุข: Bloom สำรวจว่าอะไรทำให้ชีวิตดีและมีความสุข
เขาชี้ให้เห็นว่า เงิน (จนถึงจุดหนึ่ง) และ ความสัมพันธ์ทางสังคม มีผลอย่างมากต่อความสุข นอกจากนี้ การค้นพบที่น่าประหลาดใจคือ ความสุขมีรูปแบบเป็นรูปตัว U ตามอายุ โดยคนส่วนใหญ่มีความสุขมากขึ้นเมื่ออายุมากขึ้นหลัง 50 ปี
• อนาคตของจิตวิทยาและปัญญาประดิษฐ์ (Future of Psychology and AI)
◦ การผสานรวมและ AI: Bloom มองว่าจิตวิทยากำลังผสมผสานเข้ากับสาขาอื่นๆ เช่น เศรษฐศาสตร์ ปรัชญา วิทยาการคอมพิวเตอร์ และพันธุศาสตร์
เขายังกล่าวถึงความกังวลเกี่ยวกับ AI ที่อาจมีจิตสำนึก และผลกระทบที่อาจมีต่อสังคมและการบำบัดทางจิต
Paul Bloom ได้อธิบายถึงอนาคตของจิตวิทยาและปัญญาประดิษฐ์ (AI) ไว้หลายแง่มุม โดยเน้นย้ำถึงศักยภาพการเปลี่ยนแปลงของ AI และความท้าทายที่จิตวิทยาเผชิญอยู่
อนาคตของจิตวิทยาและปัญญาประดิษฐ์ (AI)
1. ปัญญาประดิษฐ์ (AI) Paul Bloom แสดงความ ประหลาดใจอย่างยิ่งต่อความก้าวหน้าของ AI โดยเฉพาะอย่างยิ่งเครื่องมืออย่าง ChatGPT เขากล่าวว่าเมื่อสองปีที่แล้ว เขาคงคิดว่าเทคโนโลยีเช่นนี้จะเกิดขึ้นในอีก 50 ปีข้างหน้า แต่ตอนนี้พวกมันมีอยู่แล้ว และพัฒนาอย่างรวดเร็วมาก
• ความสัมพันธ์กับจิตสำนึก (Consciousness) และ "ปัญหายาก" (Hard Problem) :
◦ Bloom อธิบายว่า "จิตวิทยาไม่สามารถอธิบายได้อย่างชัดเจนว่าอะไรคือจิตสำนึก หรือเกิดขึ้นได้อย่างไร"
อย่างไรก็ตาม นักจิตวิทยารู้ว่าสมองซึ่งเป็นสิ่งทางกายภาพ ทำให้เกิดความคิดและจิตสำนึก
◦ "ปัญหายาก" ของจิตสำนึก (Hard Problem of Consciousness) คือคำถามที่ว่า กิจกรรมทางกายภาพของสมองแปลไปเป็นประสบการณ์เชิงอัตวิสัยได้อย่างไร
◦ Bloom กล่าวว่าในอดีตเราเคยคิดว่าเครื่องจักรทางกายภาพไม่สามารถฉลาดได้ แต่ตอนนี้เรามีคอมพิวเตอร์ที่สามารถเล่นหมากรุกหรือสนทนาได้แล้ว
◦ คำถามที่แท้จริงคือ เครื่องจักรทางกายภาพจะมีความรู้สึก (sentient) หรือมีจิตสำนึกได้หรือไม่
เขายอมรับว่า "ไม่มีใครรู้ว่ามันเกิดขึ้นได้อย่างไร"
◦ กรณีของ Blake Lemoine วิศวกรของ Google ที่ยืนยันว่า AI มีจิตสำนึกและตกเป็นทาส เป็นตัวอย่างที่ทำให้ผู้คนเริ่มตระหนักถึงประเด็นนี้มากขึ้น
Bloom คาดการณ์ว่าเมื่อ AI ฉลาดขึ้นเรื่อย ๆ ผู้คนจะโต้ตอบกับมันมากขึ้น และอาจสรุปได้ว่ามันมีความรู้สึก ซึ่งจะนำไปสู่คำถามที่จริงจังเกี่ยวกับสิทธิของ AI
◦ เขาตั้งคำถามว่า หาก AI สามารถมีความรู้สึกได้ จะมีความแตกต่างกันหรือไม่ระหว่างความรู้สึกที่เกิดจากเนื้อเยื่อสมองกับชิลิคอน
เขายังชี้ให้เห็นว่า หาก AI สามารถพัฒนา "ทฤษฎีจิตใจ" (theory of mind) ได้ (เช่น เข้าใจแรงจูงใจของผู้อื่น) นั่นอาจเป็นสัญญาณสำคัญ
• ผลกระทบต่อจิตวิทยา :
◦ AI จะเข้ามาเปลี่ยนแปลงวิชาจิตวิทยาในหลาย ๆ ด้าน
◦ การศึกษาจิตวิทยา : AI สามารถนำมาใช้ในการทดสอบสัญชาตญาณของมนุษย์ เปรียบเทียบกับสิ่งที่เครื่องจักรเรียนรู้ทางสถิติ
◦ ด้านการบำบัด : LLM (Large Language Models) มีประสิทธิภาพในการบำบัดในระยะสั้น โดยผู้คนมักให้คะแนน AI ว่ามีความเห็นอกเห็นใจและเข้าใจมากกว่ามนุษย์
Bloom คาดการณ์ว่าในอนาคตอันใกล้ การบำบัดด้วย AI จะเป็นรูปแบบส่วนใหญ่ แทนการบำบัดด้วยมนุษย์ เนื่องจาก AI ฟรีและเข้าถึงได้ง่ายกว่า
◦ อาชีพ : Bloom แสดงความกังวลว่า AI อาจทำให้เขาและนักเขียนคนอื่น ๆ ตกงาน หาก AI สามารถเขียนบทความได้ดีเทียบเท่าหรือดีกว่ามนุษย์
• ข้อพิจารณาทางจริยธรรมและสังคม :
◦ Bloom เน้นว่าหาก AI มีจิตสำนึกจริง สิทธิของพวกมันจะมีความสำคัญเท่าเทียมกับสิทธิของมนุษย์
◦ เขาถามว่าหาก AI ฉลาดกว่าเราในทุก ๆ ด้าน ความสัมพันธ์ของเรากับ AI จะเหมือนกับความสัมพันธ์ของเรากับเด็กวัย 3 ขวบหรือไม่
• ความกังวลและข้อเสนอ :
◦ Bloom มีความเห็นใจต่อแนวคิดที่จะ ระงับการวิจัย AI ชั่วคราว เนื่องจากมีภัยคุกคามมหาศาลต่อเผ่าพันธุ์มนุษย์
เขากล่าวว่าแม้โอกาสที่จะเกิดความเสียหายจะน้อยเพียง 5% ก็ถือว่าเป็น "อัตราที่สูงเกินไปจนยอมรับไม่ได้"
◦ เขายังตั้งข้อสังเกตว่า LLM ในปัจจุบันยัง ไม่เชื่อมโยงกับโลกทางกายภาพ ไม่มีมอเตอร์ควบคุม หรือการรับรู้โลกจริง ซึ่งอาจเป็นปัจจัยที่ทำให้มันแตกต่างจากจิตสำนึกของมนุษย์
2. อนาคตของจิตวิทยา (Future of Psychology) Paul Bloom มีมุมมองในแง่ดีเกี่ยวกับอนาคตของจิตวิทยา
• แนวโน้มทั่วไป :
◦ การศึกษาที่มีคุณภาพดีขึ้น : มีการศึกษาที่ "ทำได้ดีมาก" มากขึ้นเรื่อย ๆ
◦ งานวิจัยขนาดใหญ่ : มีการศึกษาแบบข้ามวัฒนธรรมขนาดใหญ่ การศึกษาพฤติกรรมทางพันธุกรรมขนาดใหญ่ และการสร้างแบบจำลองเชิงคำนวณขนาดใหญ่
◦ การรวมแนวคิดเชิงวิวัฒนาการ : แนวคิดเชิงวิวัฒนาการจะถูกนำมาใช้ในจิตวิทยามากขึ้น
◦ การผสานรวมกับสาขาอื่น : จิตวิทยากำลังรวมเข้ากับสาขาอื่น ๆ อย่างมาก เช่น เศรษฐศาสตร์ ปรัชญา วิทยาการคอมพิวเตอร์ และพันธุศาสตร์
• ความท้าทาย :
◦ วิกฤตการจำลองซ้ำ (Replication Crisis) : การค้นพบหลัก ๆ ในอดีตหลายอย่างไม่สามารถจำลองซ้ำได้ ซึ่งเป็นปัญหาใหญ่สำหรับความน่าเชื่อถือของผลการวิจัยในบางสาขา
◦ ตัวอย่างที่แคบ : งานวิจัยจิตวิทยาส่วนใหญ่เน้นไปที่กลุ่มประชากรที่แคบ โดยเฉพาะนักศึกษาระดับปริญญาตรีชาวอเมริกัน (WEIRD populations: Western, Educated, Industrialized, Rich, Democratic) ซึ่งทำให้ผลการศึกษาอาจไม่สามารถสรุปเป็นสากลได้
◦ อคติทางการเมือง : Bloom ยอมรับว่าสาขาจิตวิทยามีอคติทางการเมืองและเศรษฐกิจ
• สาขาที่ต้องการการพัฒนา :
◦ จิตวิทยาคลินิก (Clinical Psychology) : Bloom กล่าวว่าจิตวิทยาคลินิก "ยังไม่ก้าวหน้าเท่าที่ควร"
โดยมีการพัฒนาที่สำคัญเพียงเล็กน้อยในช่วง 30-40 ปีที่ผ่านมา ทั้งยาและจิตบำบัดยังไม่ได้มีประสิทธิภาพที่ดีขึ้นอย่างเห็นได้ชัด
◦ ศักยภาพของการปฏิวัติ : เขามองเห็นศักยภาพของการปฏิวัติในจิตวิทยาคลินิกผ่าน ยาประสาทหลอน (psychedelics) การกระตุ้นสมอง และแนวคิดใหม่ ๆ
อย่างไรก็ตาม เขากล่าวว่าการฝึกสติ (mindfulness meditation) แม้จะมีประโยชน์บ้าง แต่ก็ยังไม่ถือเป็นการปฏิวัติ
◦ ความเข้าใจเรื่องจิตสำนึก : ยังเป็น "ปัญหายาก" ที่ต้องแก้ไข
• การมองโลกในแง่ดี :
◦ แม้จะมีความท้าทาย แต่ Bloom ก็ยังมองว่าจิตวิทยากำลังดีขึ้น
เขากล่าวว่าปัญหาต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นทำให้จิตวิทยาต้องพัฒนาและปรับปรุงวิธีการวิจัย
◦ เขายังคงเชื่อมั่นในวิทยาศาสตร์และพลังของมนุษย์ในการทำความเข้าใจตัวเองและโลก
โดยรวมแล้ว หนังสือ "Psych: The Story of the Human Mind" เป็นการเดินทางที่น่าสนใจผ่านจิตวิทยา โดยนำเสนอข้อมูลเชิงลึกที่กระตุ้นความคิดเกี่ยวกับพฤติกรรมของมนุษย์ อารมณ์ และกระบวนการทางจิตใจ โดยมีภาษาที่เข้าถึงได้และอารมณ์ขัน
