สรุป "The Subject and Power" โดย Michel Foucault
บทความ "The Subject and Power" ของ Michel Foucault เป็นการสำรวจความสัมพันธ์ระหว่าง อำนาจ (power) และ ตัวตน (subject) โดย Foucault พยายามที่จะเข้าใจว่าอำนาจทำงานอย่างไรในสังคม และในกระบวนการนี้ตัวตนของบุคคลถูกสร้างขึ้นหรือถูกกำหนดอย่างไรผ่านกลไกต่าง ๆ ของอำนาจ เขาพยายามชี้ให้เห็นว่า ตัวตน ไม่ได้เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ แต่เป็นสิ่งที่สร้างขึ้นผ่านความสัมพันธ์และกระบวนการต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับอำนาจในสังคม
1. อำนาจและตัวตน:
Foucault เริ่มต้นด้วยการอธิบายว่า อำนาจ ไม่ใช่สิ่งที่มาจากจุดกลางหรือจากศูนย์กลางของสถาบันใด ๆ แต่เป็นสิ่งที่กระจายอยู่ทั่วทั้งสังคม ผ่านความสัมพันธ์ที่มีระหว่างบุคคลและสถาบันต่าง ๆ อำนาจไม่ได้เป็นสิ่งที่ถูกใช้เพียงเพื่อกดขี่หรือควบคุม แต่ยังทำให้ ตัวตน ของบุคคล (subjectivity) ถูกสร้างขึ้นในกระบวนการนั้น
ในมุมมองของ Foucault, ตัวตน ไม่ได้มีอยู่ก่อนแล้วหรือเป็นสิ่งที่เป็นอยู่ตามธรรมชาติ แต่เป็น ผลิตภัณฑ์ของอำนาจ ที่มีการกำหนดและจัดการโดยสถาบันทางสังคม เช่น รัฐ ศาสนา การศึกษา หรือสถาบันทางการแพทย์ โดยที่คนในสังคมไม่ได้ตระหนักถึงการกำหนดนี้ แต่กลับยอมรับในสิ่งที่กำหนดให้เป็น "ปกติ" หรือ "ธรรมชาติ"
2. รูปแบบการทำงานของอำนาจ:
Foucault กล่าวว่าอำนาจทำงานในรูปแบบที่ ละเอียดอ่อน และ กระจายไปทั่ว โดยไม่จำเป็นต้องมีการใช้อำนาจจากศูนย์กลาง อำนาจไม่ได้มีเพียงแค่การบังคับหรือกดขี่โดยตรง แต่ทำงานผ่านกระบวนการของการ ฝึกฝน (discipline) และการ ควบคุม (surveillance) ตัวอย่างเช่น การควบคุมพฤติกรรมในโรงเรียน การฝึกฝนในที่ทำงาน หรือการควบคุมในเรือนจำ ซึ่งทำให้บุคคลสามารถควบคุมตนเองโดยการรับรู้ว่าเขาอาจจะถูกเฝ้าระวังตลอดเวลา (Panopticon)
ในกระบวนการนี้ ตัวตน ของบุคคลถูกสร้างขึ้นจากการที่บุคคลยอมรับในมาตรฐานที่ถูกกำหนดขึ้นโดยอำนาจและสังคม เช่น การรู้จักควบคุมอารมณ์และพฤติกรรมของตัวเองเพื่อให้สอดคล้องกับกฎระเบียบที่กำหนดขึ้นในแต่ละสังคม
3. ความสัมพันธ์ระหว่างอำนาจและความรู้ (Power-Knowledge):
ในบทความนี้ Foucault ยังกล่าวถึงความสัมพันธ์ระหว่าง อำนาจ และ ความรู้ โดยที่เขามองว่าอำนาจและความรู้ไม่แยกจากกัน อำนาจไม่ได้เพียงแค่บังคับหรือควบคุม แต่ยังมีบทบาทในการผลิตความรู้ และในทางกลับกัน ความรู้ที่ถูกผลิตขึ้นก็เป็นเครื่องมือในการเสริมสร้างอำนาจ
ตัวอย่างเช่น ในระบบการแพทย์หรือจิตเวชศาสตร์ ความรู้ที่เกี่ยวข้องกับการวินิจฉัยโรคหรือความผิดปกติทางจิตนั้นไม่ได้เป็นแค่การสะท้อนความจริง แต่ยังมีบทบาทในการจัดระเบียบและกำหนดพฤติกรรมของบุคคลตามมาตรฐานที่สังคมยอมรับว่าเป็น "ปกติ" หรือ "ผิดปกติ" ซึ่งช่วยสร้างระบบการควบคุมและอำนาจที่ซับซ้อนได้
4. การต่อต้านและการหลบหนีจากอำนาจ:
Foucault ยอมรับว่าแม้จะมีการกระจายตัวของอำนาจในทุกๆ ด้านของชีวิต แต่ยังมีพื้นที่สำหรับการต่อต้านและการหลบหนีจากอำนาจ การต่อต้านนี้ไม่ได้หมายถึงการปฏิวัติหรือการล้มล้างอำนาจโดยตรง แต่เป็นการ ต่อต้านผ่านการเปิดเผยและการทำความเข้าใจ การทำความเข้าใจถึงวิธีที่อำนาจทำงานช่วยให้บุคคลสามารถหาทางหลีกเลี่ยงหรือปรับตัวต่ออำนาจนั้น ๆ ได้
5. การเปลี่ยนแปลงของตัวตน:
การเปลี่ยนแปลงของตัวตนในมุมมองของ Foucault ไม่ได้เกิดจากการปรับปรุงตัวเองในแง่จิตวิทยาหรือการทำให้ดีขึ้นเท่านั้น แต่ยังเกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงในรูปแบบของการจัดระเบียบทางสังคม การเปลี่ยนแปลงในระบบการควบคุม และการปรับเปลี่ยนในวิธีที่คนในสังคมมองตัวเอง
สรุปหลัก:
ในบทความ "The Subject and Power" Foucault ได้นำเสนอแนวคิดที่ว่า ตัวตน (subjectivity) ของบุคคลไม่ใช่สิ่งที่มีอยู่โดยธรรมชาติหรือเกิดขึ้นจากภายในตัวเอง แต่ถูกสร้างขึ้นจากภายนอกผ่านความสัมพันธ์กับอำนาจในสังคม เขามองว่าอำนาจทำงานอย่างละเอียดอ่อนและกระจายไปทั่ว ไม่ใช่แค่การบังคับโดยตรง แต่ยังเป็นการฝึกฝนและควบคุมพฤติกรรมผ่านสถาบันต่าง ๆ ในสังคม โดยมีความสัมพันธ์กับการผลิตความรู้ และการสร้างมาตรฐานทางสังคมที่บุคคลต้องปฏิบัติตาม**
การสร้างตัวตนไม่ใช่แค่การยอมรับมาตรฐานเหล่านี้โดยไม่ตั้งคำถาม แต่ยังเป็นกระบวนการที่สามารถเปิดช่องทางให้มีการต่อต้านหรือการหลบหนีจากอำนาจได้ นอกจากนี้ Foucault ยังมองว่าการที่เราทำความเข้าใจเกี่ยวกับวิธีที่อำนาจทำงานในชีวิตประจำวัน สามารถช่วยให้บุคคลมีอำนาจในการจัดการและปรับตัวต่ออำนาจเหล่านั้นได้
อ้างอิง
Michel Foucault, “The Subject and Power,” Critical Inquiry 8, no. 4 (1982): 777–95.
http://www.jstor.org/stable/1343197
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น