Can Socrates Change Your Life?
หากโสกราตีสเปิดเผยอะไรบางอย่างเกี่ยวกับชีวิตที่มีศีลธรรม ก็คือความไม่แน่นอนและความไม่มั่นคงของชีวิตหากไม่มีความรู้เกี่ยวกับความดีเป็นพื้นฐาน แต่เขายอมรับว่าความรู้ดังกล่าวอยู่เหนือความสามารถของเขา เหนือความสามารถทางเหตุผลของมนุษย์เองที่จะเข้าถึงได้ ด้วยวิธีนี้ โสกราตีสจึงเปิดเผยปัญหาแท้จริงของความสัมพันธ์ทางศีลธรรมที่ก่อกวนสภาพของมนุษย์และกระตุ้นให้แสวงหาพระเจ้าด้วยความรัก
he is the first known figure in the West to argue that happiness is actually obtainable through human effort. เป็นบุคคลคนแรกในโลกตะวันตกที่โต้แย้งว่าความสุขสามารถหาได้จากความพยายามของมนุษย์
Socrates And His View On Happiness
Deliberate ignorance, questions, and the elenchus
เขาพูดโดยถามคำถามและเตือนผู้คนเสมอว่าเขาไม่รู้อะไรเลย
เราใช้การคาดเดาที่ผิดพลาดและข้อมูลที่ผิดพลาด ซึ่งนำไปสู่การตัดสินใจที่ผิดพลาด และไม่ใช่แค่การตัดสินใจที่ผิดพลาดเท่านั้นที่เราต้องเผชิญกับ การตัดสินใจคือจุดเริ่มต้น ไม่ใช่จุดสิ้นสุด การตัดสินใจจะกำหนดการกระทำต่อไปที่เราทำในนาที ชั่วโมง และวันต่อๆ ไป
เมื่อคุณพูดน้อยลง คุณจะฟังมากขึ้น คุณสังเกตการแสดงออกทางสีหน้า ท่าทาง คำพูด และอื่นๆ ของบุคคลอื่น คุณได้รับข้อมูลเพิ่มเติมเพื่อช่วยให้คุณตัดสินใจได้ดีขึ้น
คุณเรียนรู้มากขึ้น ฝึกฝนการควบคุมอัตตา ปรับปรุงความเห็นอกเห็นใจของคุณ ปรับปรุงการรับรู้ในตนเอง ตั้งคำถาม Elenchus แปลว่า "ค้นหา"
1. คุณนำความเชื่อของคุณเกี่ยวกับบางสิ่งมาถามคำถามเกี่ยวกับสิ่งนั้น และดูว่ามันพาคุณไปได้ไกลแค่ไหน
2. คุณทดสอบความเชื่อเหล่านั้นและมองจากมุมมองที่แตกต่างกัน
3. คุณสลับบทบาทและถามว่าจะเกิดอะไรขึ้นหากคุณเป็นผู้แพ้ จะเกิดอะไรขึ้นหากคุณเป็นผู้ชนะ เป็นต้น
คุณกำลังค้นหาความขัดแย้งระหว่างสิ่งที่คุณพูดหรือคิดในตอนนี้กับสิ่งอื่นๆ ที่คุณเชื่อ ต้องใช้ความมีวินัยพอสมควร เพราะไม่มีใครคอยจับผิดคุณนอกจากตัวคุณเอง
แนวทางของโสเคตีส (Socrates) นักปรัชญาชาวกรีกผู้ยิ่งใหญ่, เน้นไปที่การตั้งคำถาม, การหาความจริง และการพัฒนาตัวเองผ่านการไตร่ตรองอย่างลึกซึ้ง ดังนั้น ถ้าคุณต้องการนำแนวทางของโสเคตีสมาปรับใช้เพื่อเปลี่ยนแปลงชีวิต, นี่คือ 3 ไอเดียหลักที่สามารถนำไปใช้:
1. รู้จักตัวเอง (Know Thyself)
โสเคตีสยืนยันว่า "การรู้จักตัวเอง" (ήγνῶθι σαυτόν, "Gnothi seauton") เป็นพื้นฐานของการดำเนินชีวิตที่ดีและมีความสุข หากเราทำความเข้าใจในตัวเอง — จุดแข็ง, จุดอ่อน, ความเชื่อ, และการกระทำของเรา — เราจะสามารถตัดสินใจได้ดีขึ้น, ลดความทุกข์, และพัฒนาตัวเองอย่างต่อเนื่อง
- การปฏิบัติ: ตั้งคำถามกับตัวเองในทุกๆ ด้าน เช่น "ทำไมฉันถึงทำแบบนี้?", "สิ่งที่ฉันเชื่อเป็นจริงหรือไม่?", "สิ่งนี้ทำให้ฉันรู้สึกอย่างไร?"
- การรู้จักตัวเองช่วยให้เราสามารถเติบโตและใช้ชีวิตอย่างมีสติ ซึ่งเป็นการมุ่งไปสู่ความพอใจภายใน (inner contentment) ที่แท้จริง
คำว่า "ήγνῶθι σαυτόν" (Gnothi Seauton) หรือ "จงรู้จักตัวเอง" เป็นคำสอนที่สำคัญจากโสเคตีส ซึ่งหมายถึงการเข้าใจตัวเองอย่างลึกซึ้งในทุกด้าน ทั้งความคิด, อารมณ์, การกระทำ, และค่านิยมต่างๆ เพื่อที่จะสามารถดำเนินชีวิตได้อย่างมีความหมายและมีทิศทางที่ถูกต้อง การปฏิบัติตามหลักนี้ไม่ใช่แค่การรู้จักตัวเองในระดับผิวเผิน แต่หมายถึงการเข้าใจลึกซึ้งถึงตัวตนและสถานะของตนในโลกใบนี้
การทำตามคำสอนนี้สามารถทำได้หลายวิธี ต่อไปนี้คือ 4 วิธีที่ช่วยให้คุณรู้จักตัวเองได้ดีขึ้น:
1. ฝึกการสะท้อนความคิด (Self-Reflection)
การสะท้อนความคิดเกี่ยวกับสิ่งที่คุณทำ, สิ่งที่คุณเชื่อ, และการตัดสินใจต่างๆ เป็นวิธีที่สำคัญในการรู้จักตัวเองอย่างแท้จริง
- การปฏิบัติ: ตั้งเวลาให้ตัวเองเป็นประจำเพื่อทบทวนและสะท้อนถึงการกระทำของคุณในแต่ละวันหรือแต่ละสัปดาห์ เช่น "สิ่งที่ฉันทำวันนี้ทำให้ฉันรู้สึกอย่างไร?", "การตัดสินใจของฉันถูกต้องหรือไม่?", "ฉันเรียนรู้อะไรจากสิ่งที่เกิดขึ้น?"
- วิธีนี้จะช่วยให้คุณเข้าใจความรู้สึกและความคิดของตัวเองได้ลึกซึ้งยิ่งขึ้น
- 2. ตั้งคำถามกับตัวเอง (Ask Yourself Deep Questions)
การตั้งคำถามเชิงลึกเกี่ยวกับชีวิตของคุณ, ความเชื่อ, และจุดมุ่งหมายเป็นวิธีที่ดีในการทำความเข้าใจตัวเอง
- การปฏิบัติ: ลองถามตัวเองคำถามที่ท้าทายเช่น "ทำไมฉันถึงเชื่อในสิ่งนี้?", "สิ่งที่ฉันต้องการในชีวิตคืออะไร?", "สิ่งที่ทำให้ฉันมีความสุขจริงๆ คืออะไร?"
- คำถามเหล่านี้จะช่วยให้คุณมองเห็นสิ่งที่สำคัญจริงๆ ในชีวิต และช่วยให้คุณสามารถตัดสินใจได้ดีกว่าในอนาคต
- 3. เปิดรับข้อเสนอแนะจากผู้อื่น (Seek Honest Feedback)
แม้การเข้าใจตัวเองจะเป็นกระบวนการที่ส่วนใหญ่เกิดขึ้นภายในจิตใจของเราเอง แต่การรับความคิดเห็นจากผู้อื่นที่เชื่อถือได้ก็เป็นวิธีที่สำคัญในการเปิดมุมมองใหม่ๆ
- การปฏิบัติ: คุยกับคนที่คุณไว้ใจ เช่น เพื่อน, ครอบครัว, หรือผู้ที่สามารถให้คำแนะนำที่ตรงไปตรงมา และถามคำถามเกี่ยวกับจุดอ่อนหรือจุดแข็งของคุณ
- การรับฟังมุมมองของคนอื่นจะช่วยให้คุณเห็นตัวเองในมุมที่อาจไม่เคยคิดถึงมาก่อน
- 4. ฝึกการใช้ชีวิตตามหลักคุณธรรม (Live According to Virtues)
โสเคตีสเชื่อว่าคุณธรรม เช่น ความยุติธรรม, ความกล้าหาญ, และความสุจริต เป็นสิ่งที่ช่วยให้คนเรามีชีวิตที่ดีขึ้น เมื่อเราฝึกทำสิ่งที่ดีในทุกวัน เราจะเข้าใจตัวเองได้ดีขึ้นว่าอะไรคือสิ่งที่สำคัญที่สุดสำหรับเรา
- การปฏิบัติ: ตั้งเป้าหมายในชีวิตให้เกี่ยวข้องกับคุณธรรม เช่น การทำสิ่งที่ถูกต้อง, การช่วยเหลือผู้อื่น, หรือการปฏิบัติตามหลักศีลธรรม
- การทำตามคุณธรรมจะช่วยให้คุณรู้จักตัวเองในแง่ที่ดีขึ้น เพราะจะช่วยให้คุณรู้ว่าอะไรคือสิ่งที่สำคัญในชีวิตและสิ่งที่นำมาซึ่งความสงบภายใน
2. การตั้งคำถาม (The Socratic Method)
โสเคตีสมักใช้วิธีการตั้งคำถามแบบซอคราติค (Socratic Method) เพื่อช่วยให้คนคิดลึกซึ้งและตั้งคำถามกับสิ่งที่เชื่อและยึดมั่น วิธีการนี้เน้นที่การตั้งคำถามเชิงวิพากษ์เพื่อลบล้างความเข้าใจผิด, สร้างความเข้าใจที่ลึกซึ้งขึ้น และพัฒนาความคิดอย่างมีเหตุผล
- การปฏิบัติ: ไม่ยอมรับสิ่งต่างๆ ตามที่เป็นมา ลองตั้งคำถามกับสิ่งที่คุณคิดว่าคุณรู้แล้ว และพยายามหาคำตอบที่ดีขึ้นทุกครั้ง He Taught Us to Question Everything เขาสอนให้เราตั้งคำถามกับทุกสิ่ง
- โสกราตีสเคยกล่าวไว้ว่า ความเป็นเลิศของมนุษย์ในระดับสูงสุดคือ การตั้งคำถามกับตนเองและผู้อื่น วิธีการสืบเสาะของเขาที่แยกประเด็นออกเป็นบทสนทนาระหว่างผู้คนสองคนหรือมากกว่าที่มีมุมมองต่างกัน โดยต่างก็แสวงหาความจริงเดียวกัน สอนให้เราไม่ต้องถือเอาสิ่งใดเป็นที่ตั้งและพิจารณาทุกสิ่งอย่างละเอียดถี่ถ้วน และให้ระบบแก่เราในการดำเนินการดังกล่าว ยังคงเป็นองค์ประกอบสำคัญของการศึกษาวิทยาศาสตร์ในปัจจุบัน โดยเริ่มจากการตั้งสมมติฐาน จากนั้นจึงกลั่นกรองจนกระทั่งได้ข้อสรุปที่ชัดเจน
- โดยการฝึกถามและตั้งคำถามอย่างสร้างสรรค์ เราจะเปิดโอกาสให้ตัวเองมองเห็นมุมมองใหม่ๆ และพัฒนาความคิดอย่างไม่หยุดยั้ง
- โสกราตีสมีความชำนาญในการถามคำถามดังกล่าวมากกว่าการป้อนคำตอบให้เรา
“วิธีการแบบโสกราตีส”
ของเขาประกอบด้วยกระบวนการตั้งคำถามที่ออกแบบมาเพื่อเปิดเผยความไม่รู้และเปิดทางสู่ความรู้
โสกราตีสเองก็ยอมรับว่าเขาเป็นคนไม่รู้
แต่เขากลับกลายเป็นคนที่ฉลาดที่สุดจากการรู้จักตัวเองนี้
โสกราตีสเปิดกว้างเหมือนถ้วยที่ว่างเปล่าเพื่อรับน้ำแห่งความรู้ทุกที่ที่เขาพบ
แต่จากการซักถามเชิงเปรียบเทียบ
เขากลับพบแต่คนที่อ้างว่าตัวเองฉลาดแต่แท้จริงแล้วไม่รู้อะไรเลย
ถ้วยของเราส่วนใหญ่เต็มไปด้วยความเย่อหยิ่ง ความเย่อหยิ่ง
และความเชื่อที่เราเกาะยึดไว้เพื่อให้เรารู้สึกมีตัวตนและปลอดภัย
โสกราตีสเป็นตัวแทนของความท้าทายต่อความคิดเห็นที่เรามีอยู่แล้ว
ซึ่งส่วนใหญ่มาจากการได้ยินมาและตรรกะที่ผิดพลาด
ไม่ต้องบอกก็รู้ว่าหลายคนไม่พอใจโสกราตีสเมื่อเขาชี้ให้พวกเขาเห็นเรื่องนี้ในที่สาธารณะ
3. ใช้ชีวิตอย่างมีคุณธรรม (Virtue Ethics)
โสเคตีสเชื่อว่า "ความดี" หรือ "คุณธรรม" (virtue) คือเป้าหมายสูงสุดของชีวิต และคนเราควรที่จะทำดีทุกอย่างที่ทำได้ โดยไม่เพียงแค่ต้องการผลลัพธ์ แต่ต้องมีความตั้งใจที่ดีในทุกๆ การกระทำ
- การปฏิบัติ: พยายามให้ความสำคัญกับการทำสิ่งที่ดีและมีจริยธรรมในชีวิตประจำวัน ไม่ว่าจะเป็นการปฏิบัติต่อคนอื่น, การตัดสินใจที่สะท้อนถึงความจริง และการไม่ทำตามความอยากที่ทำให้เกิดความเสียหาย
- การใช้ชีวิตในทางที่ดีและเป็นคุณธรรมจะทำให้เราไม่เพียงแค่สร้างความสัมพันธ์ที่ดีในสังคม แต่ยังส่งผลต่อการสร้างความสุขภายในและความสงบในจิตใจของเราเอง
หากคุณนำแนวทางเหล่านี้มาปรับใช้ในชีวิตประจำวัน, ไม่เพียงแต่จะช่วยให้คุณเข้าใจตัวเองและโลกมากขึ้น, แต่ยังจะทำให้คุณสามารถดำเนินชีวิตอย่างมีความหมายและมีเป้าหมายที่ชัดเจนมากขึ้นได้อีกด้วย
ตัดแปะโดย เฉลิมชัย เอื้อวิริยะวิทย์
